Vogels in de Algarve
De Algarve in Portugal - Het Birdwatching & Nature Activities Festival in de Algarve staat in het teken van vogels spotten. Het festival vindt jaarlijks in het najaar plaats in Sagres, het uiterste zuidwestelijk puntje van Portugal, maar ook van het Iberisch Schiereiland en dus van West-Europa. Wil Weerd bezocht namens Naturescanner het festival en vertelt er meer over.
Birdwatching & Nature Activities Festival
Vogels spotten is een activiteit waar steeds meer mensen, jong en oud, plezier aan beleven. De mogelijkheden zijn bijna onbegrensd. Als er al grenzen zijn, moet je dat vooral zoeken in de technische middelen van verrekijker, telescoop en camera (met zoomlens). Immers, je kijkt om je heen en je kunt 'iets' van belang zien! En op de plaats van het festival valt er zeker 'iets' te zien. Heel veel zelfs!
Wat de organisatie van het festival elke keer voor elkaar krijgt, grenst aan het ongelooflijke. In 5 dagen tijd zijn er op een groot aantal plaatsen de meest uiteenlopen activiteiten onder deskundige leiding van veelal hoog opgeleide gidsen en/of gepassioneerde vrijwilligers. 270 activiteiten die deels vrij toegankelijk zijn of slechts tegen een geringe betaling.
De bedoeling is duidelijk: het onder de aandacht brengen van de natuur voor een breed publiek. Alles in het teken van bewustwording en/of verdieping voor de mensen ter plekke. De organisatie zet zich ook in voor bewustwording bij mensen in de Algarve in het bijzonder en Portugal in het algemeen. En graag realiseert het festival naamsbekendheid buiten Portugal!
Festival voor vogelaars
In de titel van dit festival staat birdwatching als eerste genoemd. Vogels kijken is ook een belangrijke reden om juist in deze periode, het eerste weekend van oktober, op deze plek in Zuid-Portugal te zijn. De trekvogels volgen de kustlijnen van West-Europa en verschijnen dikwijls tegen dezelfde tijd van het jaar op deze plek in de Algarve.
Wat ik zelf aanvankelijk dacht, klopt echter niet: de grote trekvogels steken bij Sagres niet over naar Afrika, waar ze overwinteren. De afstand tussen Cape St. Vincent en Marokko is te groot; meer dan 400 km onafgebroken water is een te grote barrière. Het zijn vooral de jonge en onervaren vogels (juveniele) die hier aankomen. Ze wachten op een gunstige westenwind. Op dat moment vliegen ze langs de kustlijn van de Algarve en Zuid-Spanje naar Gibraltar. En dat is de oversteekplek naar Afrika!
Elk jaar weer is het voor de organisatoren aanleiding én een uitdaging om het festival gestalte te geven. De organisatie is in handen van de Gemeente Vila do Bispo, Portuguese Society for the Study of Birds (SPEA) en Almargem (NGO, die zich inzet voor de historische, culturele en natuurlijke waarden in de Algarve). Een belangrijke sponsor is de Europese Unie die gelden beschikbaar stelt aan Portugal2020. Naast andere sponsoren is er ook een belangrijke taak weggelegd voor Visit Algarve Portugal voor promotieactiviteiten.
Activiteiten tijdens het Birdwatching festival
Wat is er allemaal te doen tijdens het Birdwatching & Nature Activities Festival? We hebben de highlights van dit jaarlijkse natuurfestival in de Algarve op een rij gezet.
1. Birdwatching bij Cabo de São Vicente
Gids Bruno wijst de aanwezigen op welke vogels over het wateroppervlak scheren op relatief grote afstand van de kliffen en zeker 60-70 m lager! De kliffen bereiken hier hoogten tot boven de 80 meter. Ed, een gast uit Engeland, ziet op de kliffen het silhouet van een slechtvalk. M.b.v. een telescoop zien we de slechtvalk duidelijk en onverstoorbaar zitten, wachtend op een buitenkansje. In de verte ziet de groep een jan-van-gent vliegen.
2. Cabranosa
Cabranosa is bereikbaar vanaf Sagres via de N268. Let goed op het bord 'Cabranosa' aan de rechterkant van de weg, waar je een onverhard pad moet inslaan. Links van het pad zien we een tapuit, een roodborsttapuit en een Thekla’s leeuwerik. Volg je het pad verder dan arriveer je na ca 1,5 km op de eigenlijke plaats voor vogels spotten.
Meteen herken ik bij aankomst de in scene gezette birdwatching-plek van YouTube-vlogger Carl Chaitanya Hawker: de ene keer met en de ander keer zonder hoed! Het kunstmatig aangevoerde water op die plek heeft meteen een grote aantrekkingskracht op allerlei soorten: van zangvogels tot roofvogels.
Oppassen dus voor wie er gaat drinken! Achter de vlog-scène bevindt zich een heuveltje van waar je rondom een goed overzicht hebt. Het uitzicht in noordelijke richting waar Esparregueira ligt, is beperkt. Alles wat hoog boven de struiken en bomen uitkomt is wel zichtbaar.
Zodra je met een hele groep op zoek gaat naar vogels in bomen en struiken, moet je geweldig veel geluk hebben. Uiteindelijk zien we door de verrekijker en de meegebrachte telescoop een fitis, een kleine zwartkop en een zwarte roodstaart.
Hoog in de lucht komen meerdere dwergarenden voorbij. Op thermiek komen de prachtige vogels uit het niets tevoorschijn en zo zijn ze ook weer snel uit het zicht verdwenen. De volgende dag komen we hier terug, maar zien vrijwel niets: het waait erg hard en slechts een enkele dwergarend komt hoog over.
3. Esparregueira
Aan dezelfde weg van Sagres naar de Kaap ligt aan de rechterkant ook de afslag naar Esparregueira. Als we aankomen, zien we al een auto van SPEA staan; we zijn dus op de goede plek, want even later zien we een aantal vogelaars staan; zelfs liggen er extra verrekijkers klaar voor wie niet heeft of wil vergelijken.
Op deze plek zien we uiteindelijk waar we allemaal naar uitkijken: een bijzondere waarneming. Er verschijnt eerst een aantal dwergarenden, daarna maken 2 zwarte ooievaars hun opwachting, en min of meer in formatie komen ook nog 5 zwarte wouwen aangevlogen. Tussendoor zien we de slangenarend en een wespendief. Maar het hoogtepunt van deze dag is de zwarte gier, weliswaar op flinke hoogte maar zeker goed herkenbaar! Top dus!
4. Ponta da Atalaia
Veel reizigers naar Portugal kennen het begrip Pousada, een luxe hotel in een historisch gebouw. Op een verhoging richting de kliffen van Sagres staat Sagres Pousada. Voor de geïnteresseerden, een overnachting in het mooie hotel kan je boeken bij Booking.com.
Er is voldoende ruimte om je auto te parkeren en dan door te lopen naar de uitkijkpost met platform: Ponta da Atalaia. Onderweg heb je de mogelijkheid van alles te zien; planten, bloemen, struiken, insecten, zangvogels en wellicht ook reptielen.
Je ziet veelvuldig de zwarte roodstaart in de top van een struik, op de punt van een agave of in één van de bomen. Aangekomen op het platform heb je een weids uitzicht zowel over zee als over de omgeving van Sagres. Vanaf het platform zie je de vogels vanuit een hoog standpunt op grote afstand boven het water vliegen.
5. Boottocht Porto da Baleeira
Vogels spotten kun je op het land doen, maar uiteraard ook vanaf het water. In Sagres gebruikt het bedrijf Ocean Lab - Mar Ilimitado een Zodiac om mee de zee, of beter gezegd: de oceaan, op te gaan. Bij voorkeur doe je dat onder gunstige omstandigheden: geen wind bijvoorbeeld. De keuze van wind of geen wind is nu niet aanwezig.
Tijdens mijn tocht waait het hard en zowel de mensen van de balie als de kapitein en de gids wijzen ons al op een heftige tocht! Het is zeker spectaculair en onderweg naar het geplande eindpunt, ongeveer 10 zeemijlen zuidelijk van Cabo de São Vicente, zwemmen dolfijnen links en rechts met de boot mee.
Uiteindelijk breekt het moment van foto’s maken aan: de kapitein stopt de motoren. Maar op een sterk schommelende boot is fotograferen echt wel een uitdaging. Gelukkig mag het resultaat er zijn. We zien de jan-van-gent zowel als een bijna volwassen (adult) exemplaar als jonge (juveniele) vogels, die vrijwel zwart zijn. Daarnaast de grote jager, grote pijlstormvogel, geelpootmeeuw en Wilsons stormvogeltje.
6. Vogels ringen
Wanneer vogels op een bepaalde plek het hele jaar blijven, noemen we ze jaar- of standvogel. Zo zijn er ook specifieke zomer- en wintergasten. En tenslotte zijn er vogels die lange reizen maken en soms in 1 seizoen een halve globe heen en weer vliegen, zoals bijvoorbeeld het visdiefje. De trekvogels overbruggen dus enorme afstanden.
Aan de hand van gedegen onderzoek achterhaalt men trekvogelroutes. Zoals het ringen met minuscule zenders. Je hebt daarmee de mogelijkheid (trek-)vogels real-time te volgen, omdat ze zijn voorzien van GPS. Een andere manier is taggen: de vogel krijgt een duidelijke markering aan een vleugel: een wing tag. Zo heeft men voor een zwaluw een tag ontwikkeld van slechts 1 gram!
De meest bekende manier is echter vogels ringen. Tijdens het festival gaan deskundigen in de persoon van bioloog, vrijwilliger en/of liefhebber regelmatig op stap om vogels te ringen: gecodeerde ringen om de poot van de vogel; kleine metalen ringetjes voor bijvoorbeeld de zangvogels en grote gekleurde ringen voor de grote vliegers.
Tijdens het ringen controleert men vleugelpennen op lengte en aantal, gewicht, spierontwikkeling en vetgehalte. En alle gegevens noteert men nauwkeurig in logboeken. De groepsleden van deze werkgroep op de Cabranosa gaan vrijwel elke zaterdag op stap!
7. Nachtvlinders spotten
Op het programma van het festival staan ook andere 'Nature activities', zoals het spotten van nachtvlinders. Vroeg in de avond rijden we opnieuw naar Fortaleza de Beliche. In het hoofdkwartier krijgen we uitleg over motten.
De vrouwelijke gids toont ons een afbeelding van de grootste nachtvlinder uit tropische oorden: de atlasvlinder (Attacus atlas) uit de familie van de nachtpauwogen. Deze nachtvlinder kan 25-30 cm groot worden! In Portugal komen maar liefst 800 soorten dagvlinders en 2700 soorten nachtvlinders voor.
Na de uitleg gaan we op pad naar een proefopstelling waar motten gelokt worden. Ter plekke verzamelen 3 vrijwilligers samen met de gids een serie nachtvlinders in de grootte van 1 tot enkele centimeters. Daarna komt het moeilijke deel: determineren met behulp van kaarten. Nu blijkt de kennis en de kunde van de gids: zonder haar hulp lukt het je niet of nauwelijks om nachtvlinders te determineren!
8. Onderwatergeluiden
Hoe vaak krijg je de kans om naar onderwatergeluiden te luisteren? Tijdens snorkelen en/of duiken krijg je soms wat mee, maar niet meer dan niet-te-duiden-geluiden. De gids studeert aan de universiteit specifiek op analyse van communicatie tussen vissen onderling.
Op de pier van de haven, Porto da Baleeira, staat een klein, groen tentje. Hier sluit men een speciale onderwatermicrofoon aan op een versterker, die gekoppeld is aan de laptop in het tentje.
Om de beurt luisteren alle aanwezigen naar een specifiek geluid: zodra een vis plotseling wegschiet voor bijvoorbeeld een roofvis, 'klapt' hij met zijn staart. En dat laatste geluid horen we via de speciale microfoon. Heel bijzonder dus. Daarna horen we hoe 3 soorten grote vissen onderling signalen uitwisselen: een complete openbaring!
9. Fortaleza de Beliche
Buiten Sagres ligt dit historische en strategisch gelegen fort op de rand van de rotsen.
Tijdens het festival is in de gebouwen van het fort het hoofdkwartier gevestigd. Op het terrein is een klein terrasje voor uitgifte van een hapje en een drankje. Het kapelletje (Capela de Santa Catarina) is niet toegankelijk tijdens het festival. Op het gras liggen kussens waar bezoekers kunnen genieten van de bijna serene rust.
Zelf op vogelreis
Je kunt zelf een vakantie samenstellen aan de hand van bovenstaande tips.
Veelgestelde vragen
