Ooievaars
Vogels in Nederland - De ooievaar. Zo sierlijk en zo imposant tegelijk. Hij heeft iets mystieks. Zo’n grote vogel is fascinerend en roept bij veel mensen vragen op. Hoe groot zijn ze, waar overwinteren ze en waar komt eigenlijk het verhaal van ooievaars en baby’s vandaan? Op deze pagina vertellen we je alles over de ooievaar! Van de verschillende soorten tot goede spotplekken en leuke weetjes.
Soorten en leefgebied
Zijn er verschillende ooievaar soorten? Absoluut! Wij zien in Nederland vrijwel alleen de witte ooievaar met zijn zwart met witte verenkleed en rode poten en snavel. Naast de witte ooievaar kom je in Nederland heel af en toe ook een zwarte ooievaar tegen, maar deze zijn schuw en houden zich weg van menselijke activiteit.
De zwarte en witte ooievaar zijn de enige soorten die in Europa leven, maar wereldwijd zijn er wel 20 verschillende types. Enkele andere ooievaarsoorten op verschillende continenten:
- Zwarthalsooievaar - Oceanië
- Soenda-ooievaar - Azië
- Kaalkopooievaar - Noord- en Zuid-Amerika
- Afrikaanse nimmerzat - Afrika
Witte ooievaar
Wij zullen je vooral informeren over de witte ooievaar. Om deze soort te spotten in het wild hoef je niet veel moeite te doen, maar dat is weleens anders geweest. In de vorige eeuw daalde het aantal ooievaars in Europa in rap tempo. In de jaren 70 was de ooievaar als broedvogel in Nederland nagenoeg verdwenen. Dankzij beschermingsprojecten en fokprogramma's zijn de vogels tegenwoordig gelukkig weer veel algemener in bepaalde delen van Nederland en België en zijn er weer voldoende broedparen.
Ooievaars in het wild
Je hebt vast weleens een ooievaar zien overvliegen, of hoog op een paal zien zitten. Maar wil je ze van wat dichterbij kunnen bewonderen, dan willen we je graag enkele plekjes in Nederland en België tippen. Dichtbij zijn er namelijk uitstekende natuurgebieden om de witte ooievaar in al zijn glorie te zien.
Ooievaars in Nederland
Overijssel is in Nederland een van de beste provincies voor het spotten van Ooievaars. In NP Weerribben Wieden vlogen ze zo laag over onze kano dat we ze bijna konden aanraken. Maar ook in het mooie Salland, rond de IJssel bij natuurgebied de Duursche Waarden spotten we ooievaars op hun nest. Hier hebben ze zelfs Project Ooievaar in het leven geroepen met als doel om het gebied zo aantrekkelijk te maken dat de zwarte ooievaar er in de toekomst weer komt broeden. Op de grens van Drenthe en Overijssel, in het Reestdal, zie je ooievaars door de weilanden lopen en bovenop boerderijen en schoorstenen hun nest bouwen, zoals de ooievaars op de foto.
Ook het Gelderse Herwijnen is een perfecte ooievaar spotplek. Kijk je vanaf de Waaldijk naar de begraafplaats dan heb je zicht op verschillende nesten. Hier is eind jaren zeventig een ooievaarsstation opgezet als onderdeel van een fokprogramma. Inmiddels is het fokprogramma niet meer nodig maar de ooievaars keren ieder jaar terug om hier te nestelen.
Ooievaars in België
Wil je met zekerheid ooievaars zien? In het Zwin Natuurpark net over de Belgische grens zie je ze in de zomermaanden gegarandeerd. De dieren zijn hier in de jaren 50 geïntroduceerd en zijn inmiddels een van de iconen van het park. Door het hele natuurpark staan ooievaarspalen met nesten waar diverse paartjes jaar na jaar terugkeren.
Toen wij er in 2022 waren, waren maar liefst 16 nesten in gebruik. Uniek is de ooievaarstoren waar je van achter geblindeerd glas uitkijkt op twee nesten. Zo zie je de kleintjes van dichtbij zonder ze te storen. Tot mei 2022 was in het bezoekerscentrum tevens een prachtige tentoonstelling te zien waar de meest gestelde vragen over ooievaars werden beantwoord en waar je een nest van super dichtbij kon zien.
Bij Het Zwin doen de medewerkers uitvoerig onderzoek naar de ooievaars in hun park. Ze ringen alle ooievaars om zo bij te kunnen houden of ze terugkeren. In de periode 2019-2021 kregen in totaal 12 jonge ooievaars een zender op de rug. Begin 2022 werden 5 daarvan nog steeds gevolgd. In de toekomst zullen elk jaar nog meer jonge ooievaars gezenderd worden. Dit geeft waardevolle informatie over waar zij precies overwinteren en welke route ze afleggen.
Ook de zwarte ooievaar kan je op sommige plekken in België zien, maar daar heb je meer geluk voor nodig. Ze worden steeds regelmatiger gespot ten zuiden van de Samber en de Maas.
Nog eens op rij enkele goede plekken voor ooievaars:
Ooievaars trek
De ooievaar is van nature een trekvogel. Hij overwintert in het warmere zuiden om in het voorjaar weer terug te komen om hier te broeden. In augustus en september trekken de meeste ooievaars weg. De eerste ooievaars keren in februari al weer terug. Dit zijn de dieren die dichtbij hebben overwinterd. De grootste groep keert in maart en april terug.
Het zou kunnen dat je in het najaar veel ooievaars bij elkaar ziet, heel indrukwekkend! Tijdens de trek sluiten de ooievaars zich bij elkaar aan om samen naar het zuiden te vliegen. Onze gids Wouter bij het Zwin vertelde dat de ervaren ooievaars soms in slechts 6 dagen naar Spanje kunnen vliegen, onvoorstelbaar! De jongere vogels zijn soms tot twee maanden onderweg met pauzes tussendoor.
De oorspronkelijke trekroute van de vogels in West-Europa ging via de Straat van Gibraltar tot in het Westen van Afrika, naar de Sahel. Veel vogels hebben hun trekroute echter ingekort. Ze blijven vaak ergens in Spanje of zelfs Frankrijk hangen. Hier vinden ze voldoende eten op vuilnisbelten. Ze zijn dus absoluut geen kieskeurige eters. Je ziet ook steeds vaker ooievaars die in Nederland of België overwinteren omdat ze voldoende eten kunnen vinden of zelfs worden bijgevoerd.
Ooievaars op het nest
De ooievaar op zijn enorme nest is een kenmerkend beeld. Ze bouwen hun nesten graag hoog. In bomen, op schoorstenen en daken maar gebruiken ook graag door mensen neergezette broedpalen. Het nest wordt vakkundig gebouwd en hergebruikt. Ieder jaar wordt het nest verder uitgebouwd waardoor hij steeds imposanter wordt. Hoe groter het nest, hoe meer succesvolle broedpogingen hier zijn gedaan.
De broedtijd van de ooievaar start meestal in april en duurt 33 dagen. Een legsel bestaat uit 3-5 eieren. Je verwacht het misschien niet, maar de eieren van een ooievaar zijn niet veel groter dan die van een kip. De jongen komen heel klein uit het ei en blijven tot 68 dagen op het nest voordat ze uitvliegen. Je herkent een jonge ooievaar aan zijn zwarte snavel, deze kleurt langzaam tot het iconische rood.
Wil je zien hoe ooievaars broeden en hun jongen grootbrengen? Ieder voorjaar kan je via de webcams van de Vogelbescherming live meekijken bij Beleef de Lente.
Ooievaar weetjes
Enkele van de meest gestelde vragen over ooievaars beantwoord. Zo heb je gelijk enkele fun facts op een rij.
- Hoe groot zijn ooievaars?
De ooievaar is een van de grootste vogelsoorten in Europa. Hoewel het lijf van een ooievaar niet veel groter is dan dat van een kip, lijkt het door zijn enorme vleugels en hoge poten heel wat. Ze worden zo'n 95 tot 120 cm hoog en kunnen een spanwijdte kan wel 2,20 meter bereiken!
- Waarom staat een ooievaar op 1 poot?
Net als sommige andere vogelsoorten zie je een ooievaar vaak met één opgetrokken poot staan. De meningen zijn verdeeld over de reden. Eén theorie is dat ze hiermee warmte vasthouden, maar dit wordt in twijfel getrokken omdat de dieren het in de zomer ook doen. Er is ook een theorie dat op één poot staan simpelweg minder energie kost dan op twee poten. - Hoe noem je een ooievaar in het Engels?
De Engelse naam voor ooievaar is stork. - Zijn ooievaars monogaam?
Een veelgehoorde vraag, want het idee heerst dat man en vrouw ooievaar hun leven lang samen blijven. Vaak blijven koppels wel lang bij elkaar, omdat het fijn is te broeden met iemand die je kent en op een plek die bekend is. De slaagkans is simpelweg hoger als je een fijne partner hebt. Echter, wanneer een paartje niet succesvol heeft gebroed of het nest is vernield komt een scheiding zeker weleens voor.
- Hoe oud worden ooievaars?
Een wilde ooievaar kán vrij oud worden, met uitschieters tot 30 jaar. Van één ooievaar in gevangenschap is bekend dat die een leeftijd van 50 jaar heeft bereikt. Echter, het leven voor wilde dieren is hard en de meeste sterven al voor hun eerste levensjaar. Een gemiddelde levensduur is dan ook moeilijk te zeggen.
- Waarom klepperen ooievaars?
Je kent vast het kenmerkende geluid van de ooievaar: het geklepper. Dit doen ze om meerdere redenen. Het is een groet voor de partner wanneer die terugkeert in het nest, maar het kan ook als waarschuwing en afschrikmethode werken voor vijandige ooievaars.
- Waarom ooievaar bij geboorte?
Waar komt het idee vandaan dat ooievaars baby’s brengen? Leuk verhaaltje natuurlijk, maar je weet wel beter. Dit verhaal is ontstaan toen mensen vroeger traditioneel gezien eind juni trouwden. Negen maanden later keerden de ooievaars terug en er werden in die periode ook veel baby’s geboren. Eén en één is twee! - Wat eten ooievaars?
Ooievaars zijn makkelijke eters. Van nature eten ze voornamelijk sprinkhanen, kevers, wormen en een enkele mol of muis. Maar sinds eind vorige eeuw weten ze zich ook goed te voeden met menselijk afval en brengen ze tijd door op de vuilnisbelt.
Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij het boekje ‘Wat je altijd al wou weten over de ooievaar’ van Natuurpark Het Zwin. Bedankt voor de leuke en interessante informatie! Wij wensen jullie veel succes met Operatie Ooievaar.
Veelgestelde vragen
