Gaasterland
Wie denkt aan Friesland, ziet waarschijnlijk uitgestrekte weilanden en meren vol zeilboten voor zich. Maar wist je dat er in het zuidwesten van de provincie ook prachtige bossen te vinden zijn? In het Gaasterland ontdek je een verrassend stukje natuur dat totaal anders is dan de rest van de provincie.
Tussen Lemmer, Stavoren, Balk en het IJsselmeer ligt een glooiend landschap vol afwisseling. Dichte bossen worden hier afgewisseld met open weides, gezellige dorpjes en zelfs kliffen die uitkijken over het water.
Zuidwest-Friesland
Het zuidwesten van Friesland staat bekend als het Waterland van Friesland, en dat is niet voor niets. Naast de beroemde Friese Meren, zoals het Slotermeer en Sneekermeer, vind je hier een andere kant van de Friese natuur. De bossen van het Gaasterland, de zandige heuvels en de kliffen aan het IJsselmeer zorgen voor een heel ander gevoel.
Of je nu komt wandelen, fietsen of gewoon wilt genieten van rust en ruimte, Zuidwest-Friesland biedt een verrassende combinatie van water, bos en hoogteverschillen. Een ideaal gebied voor natuurliefhebbers die Friesland eens van een andere kant willen leren kennen.
Zeker als je even wilt ontsnappen aan de herfstblues, is het najaar hét moment om het Gaasterland te ontdekken. Want dan kleuren alle bossen in de mooiste tinten en vind je talloze soorten paddenstoelen. Kom dus even lekker opfriesen, dat is opladen zoals de Friezen het doen. En bekijk meer tips voor het najaar in Friesland.
Mooiste plekken Gaasterland
Wat zijn de mooiste bossen in het Gaasterland? Hoe heten de kliffen aan het IJsselmeer? Welke stadjes en dorpjes zijn de moeite waard om te bezoeken en verblijven? Zijn er ook waterrijke gebieden in dit zuidwestelijke stuk van Friesland? Peter en Janneke bezochten het Gaasterland en tippen de mooiste plekken en bezienswaardigheden.
Overnachtingstips Gaasterland
- Op de Brink in Oudemirdum.
- Fijne kamers en suites.
- Heerlijk diner!
- Slapen in een wijnvat!
- Ook gewone kamers met sauna.
- Midden in het bruisende Stavoren.
- Ruime keuze uit huisjes bij Oudemirdum.
- Goede uitvalsbasis voor het Gaasterland.
- Rustige ligging in de natuur.
- In voormalig politiebureau in Koudum.
- Tussen Gaasterland en Friese Meren.
- Kleinschalig met heerlijk ontbijt.
1. Rijsterbos
Het meest bekende bos van het Gaasterland is het Rijsterbos. It Rysterbosk, zoals de Friezen zeggen, werd in 1676 aangelegd door de Amsterdamse regent Hiob de Wildt. Hij liet het bos ontwerpen als een statig wandelbos met rechte lanen en stervormige paden. Al eeuwenlang trekken bezoekers hier hun schoenen aan om te genieten van de rust en het groen, net als de dames uit vroegere tijden die hier in lange rokken kuierden.
Voor wandelaars zijn er verschillende routes uitgezet. Zo is er een korte wandeling van ongeveer 3 kilometer (rode paaltjes) die langs de mooiste beukenlanen voert, en een langere route van ongeveer 6 kilometer (blauwe paaltjes) die je ook langs het Mirnserklif brengt. Wij vonden het heel verrassend om het bos uit te lopen en direct over het IJsselmeer te kijken.
In het bos vind je enkele bezienswaardigheden, zoals het vredestempeltje, oorspronkelijk gebouwd in 1814 als teken van vreugde over de herwonnen vrijheid na de Franse tijd. Op de locatie waar vroeger Huize Rijs stond, is de voormalige slottuin opnieuw ingericht. De vorm van het verdwenen kasteel is in het landschap terug te zien, terwijl de vijver, gracht en wandelpaden weer zijn aangelegd.
Een ander opvallend monument in het bos is de steenkist, een grafmonument uit de prehistorie. Lange tijd werd het gezien als een hunebed, maar onderzoek in 1996 toonde aan dat het een variant is, gebouwd door de Trechterbekercultuur, dezelfde groep die ook de hunebedden bouwden.
2. Kliffen aan het IJsselmeer
Bij het IJsselmeer vind je iets bijzonders; de Kliffen van het Gaasterland. Deze kliffen zijn ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd, toen gletsjers het landschap tot wel dertien meter opstuwden. Later zorgde de Zuiderzee voor het afkalven van de heuvels, waardoor de steile kliffen ontstonden. Sinds de aanleg van de Afsluitdijk in 1933 is de afslag van de kliffen door golven afgenomen en zijn de wanden deels begroeid.
De drie kliffen van het Gaasterland zijn:
Oudemirdumerklif
Dit klif is ongeveer zes meter hoog en bereikbaar via het Minne Minnespad, genoemd naar de laatste Zuiderzeevisser van Oudemirdum. Vanaf hier heb je een prachtig uitzicht over het IJsselmeer en kun je het hoogteverschil goed zien. Het gebied is een leefomgeving voor dieren zoals de das en de zeearend.
Mirnserklif
Dit klif is ongeveer tweeëneenhalf meter hoog en ligt vlak bij het Rijsterbos. Vanaf het strand kun je hier zwemmen (vanwege het ondiepe water ook geschikt voor kinderen) en kitesurfen. Er groeien bijzondere planten, zoals orchideeën en de zeldzame waardzegge.
Rode Klif
Met een hoogte van ongeveer tien meter valt dit klif vlak bij Stavoren op door de rode kleur van het ijzerrijke keileem. Hier bevindt zich een monument ter herinnering aan de Slag bij Warns in 1345, waar de Friezen hun zelfstandigheid verdedigden. Persoonlijk vond ik dit klif het minst indrukwekkend, je ziet vooral een dijk met graslanden.
Actieve vakantie
Verzorgde fietsvakantie door het zuidwestelijke deel van het Friese merengebied. Ook met e-bike.
Korte vogelreis waarbij je vogelsoorten leert herkennen bij het Lauwersmeer of een fietsreis langs de Zuiderzee. Ga mee met SNP.
3. Wyldemerk
Tussen Balk en Oudemirdum ligt de Wyldemerk, een natuurgebied dat in de jaren zestig ontstond door zandwinning voor de aanleg van een weg. Het gebied bestaat uit meerdere grote vennen en poelen, omgeven door bosrijke natuur. En wie weet kom je er, net als wij, een kudde geiten tegen.
De Wyldemerk is het eerste officiële libellenreservaat van Europa. Van het voorjaar tot de nazomer kun je er ongeveer veertig verschillende libellensoorten zien, wat de helft is van alle soorten in Nederland. Langs de wandelpaden staan borden met uitleg over deze insecten.
4. Starnumanbossen, Bremer Wildernis en Lycklamabos
Deze drie bossen liggen vlak bij elkaar en zijn prima te combineren tijdens een wandeling van ongeveer zeven kilometer. Elk bos heeft zijn eigen verhaal en karakter en het is leuk om de verschillen te zien.
Starnumanbossen
De Starnumanbossen zijn deels een bosreservaat, waar het westelijke deel onaangeroerd blijft. Dit bos is wild en ruig, met oude grillige bomen, veel dood hout en een drassige ondergrond door keileem. Het bos herbergt eiken, beuken, hulst en naaldbomen, en is rijk aan mossen, varens en paddenstoelen. Dassen, reeën en diverse bosvogels voelen zich hier thuis, net als de levendbarende hagedis.
Bremer Wildernis
De Bremer Wildernis is ooit aangelegd als exploitatiebos in de negentiende eeuw, nu is het een natuurlijk bosgebied in beheer bij Staatsbosbeheer. Het dankt zijn naam aan de bremstruiken die hier vroeger overvloedig groeiden. Het bos is een leefgebied voor reeën en dassen en heeft een wilder karakter dan veel andere bossen in de omgeving. Wel vonden wij dat je veel moest wandelen op verharde (fiets)paden, wat het minder avontuurlijk maakt.
Lycklamabos
Het Lycklamabos was oorspronkelijk een hakhoutplantage met eiken en berken, later aangevuld met naaldbomen. De afgelopen jaren is er veel gedaan om het natuurlijker en soortenrijker te maken. De lanen zijn vernieuwd, de invasieve Amerikaanse vogelkers is sterk teruggedrongen en de bosstructuur is verbeterd. Wij vonden dit het mooiste van de drie bossen, vanwege de lanen met eeuwoude bomen, beekjes en als je goed oplet, hoor je diverse bosvogels als de kleine bonte specht en wielewaal.
5. Bos Elfbergen
Bos Elfbergen is het grootste bos van het Gaasterland en werd in de negentiende eeuw aangelegd door jonkheer Van Swinderen. Het bos bestaat uit een mix van naald- en loofbomen in verschillende leeftijden. Beuken, eiken, sparren en dennen wisselen elkaar af, maar je vindt er ook robinia’s en Amerikaanse eiken.
Midden in het bos ligt een grote vijver, met daaroverheen een charmant houten bruggetje. Volg de wandelroute van drie kilometer (wit) of zes kilometer (blauw). Een deel van Bos Elfbergen is aangewezen als hondenbos, waar honden los mogen lopen.
Voor kinderen is het leuk om het Dassenpad (voor kleuters) of het Bosbeestenpad met houtsculpturen (voor kinderen van 8-10 jaar) te lopen. Puzzelboekjes hiervoor kun je afhalen bij het Bezoekerscentrum Mar & Klif in Oudemirdum. Alle wandelroutes starten bij de werkschuur aan de Houtwâl 2 in Oudemirdum.
6. Vogelkijkhut Sondeler Leien
Natuurgebied de Sondeler Leien ontstond waarschijnlijk door een dijkdoorbraak van de vroegere Zuiderzee. Het binnenmeertje werd vroeger gebruikt als vaarroute door binnenschippers. Dit veengebied bestaat uit weilanden, rietvelden, dichte struikgewassen en bos en is een geliefde plek voor vele vogelsoorten. Voor wie vogels beter wil bekijken, is er een vogelkijkhut.
Van november tot april zorgt de hogere waterstand voor ‘plas-dras’ graslanden die veel vogels aantrekken. Naast watervogels zie je hier kieviten, grutto’s, goudplevieren en kemphanen.
7. Stadjes in Gaasterland
In het Gaasterland vind je enkele leuke stadjes en sfeerfolle dorpen. Tijdens je wandel- of fietstocht kun je hier goed terecht om even te ontspannen en iets lekkers te eten of drinken. Ook zijn ze een goede uitvalsbasis om te verblijven tijdens een vakantie in het Gaasterland.
Stavoren
Stavoren is een van de oudste steden van Friesland en ligt aan het IJsselmeer. Dit pittoreske vissersplaatsje straalt een ontspannen maritieme sfeer uit met zijn gezellige haven, historische gevels en het beroemde standbeeld van het Vrouwtje van Stavoren. Wandel langs de dijk, geniet van verse vis in een van de restaurants en ontdek de rijke geschiedenis in het stadsmuseum. Tip: de kleurrijke huizen aan de buitenhaven zijn erg fotogeniek!
Sloten
Sloten is de kleinste vestingstad van Nederland en staat bekend om zijn goed bewaarde middeleeuwse stadswallen en grachten. De charmante straatjes en het fraaie stadhuis maken het Elfsteden-stadje bijzonder pittoresk. Je kunt er heerlijk fietsen of wandelen over de vestingwallen, langs het water of door het dorp zelf.
Oudemirdum
Oudemirdum ligt in het groene hart van Gaasterland en is geliefd om zijn sfeervolle brinkdorp met karakteristieke boerderijen en winkels. Het dorp is een ideale uitvalsbasis voor wandel- en fietstochten door de omliggende bossen en langs het IJsselmeer.
Balk
Balk is een levendig stadje, bekend om zijn gezellige winkelstraatjes, sfeervolle terrassen en culturele evenementen. Het stadje ligt aan de Luts, een riviertje waar je heerlijk langs kunt wandelen of op kunt kanoën/suppen. Balk heeft een bruisend centrum met lokale winkels, cafés en restaurants en organiseert regelmatig markten en festivals.
