Alentejo in Portugal

Alentejo (Alem-Tejo of Voorbij de Taag) is een van de meest uitgestrekte regio’s van Portugal. Het beslaat bijna een derde van het land en strekt zich uit tussen Lissabon en de Algarve, met aan de westkant de Atlantische kust en aan de oostkant de Spaanse grens. Het gebied is dunbevolkt, met slechts zo’n zeshonderdduizend inwoners verspreid over stille dorpen en uitgestrekte landschappen. 

Naturescanner verkende de Alentejo zelf meerdere keren op persreizen. Door de uitgestrektheid, de rust en de traditionele dorpen voelt Alentejo anders dan de bekendere Portugese regio’s. Het is een plek waar stilte nog echt stilte is en waar de tijd vertraagt in plaats van verdwijnt. We nemen je graag mee op natuurreis door deze authentieke Portugese regio!

Vakantie in Alentejo

Wie vanuit Nederland reist, vliegt meestal op Lissabon of Faro. Vanaf beide steden rijd je in anderhalf tot twee uur naar het hart van de regio. Het openbaar vervoer is beperkt, waardoor een huurauto eigenlijk onmisbaar is. De afstanden zijn groot en het landschap verandert langzaam, waardoor de reis vanzelf een rustig tempo krijgt.

Deel op Pinterest

Tijdens een rondreis in de Alentejo zie je glooiende heuvels vol olijfbomen, wijngaarden en brede vlaktes die in het voorjaar frisgroen kleuren. Het "Portugese Toscane" noemt men de Alentejo. Dat is een beetje overdreven, maar onwaar is het niet. Grootste trekpleister is de Atlantische kust met zijn enorme zandstranden, zandige klifkusten en een woeste branding.

Cultureel gezien is het gebied bezaaid met overblijfsels uit een ver en minder ver verleden: van grote complexe megalieten (groter dan Stonehenge) en Romeinse aquaducten tot prachtige middeleeuwse steden als Évora en Marvão. 

En ook een bijzonder detail uit de muziekgeschiedenis speelt zich juist hier af. Tijdens een reis door Portugal in 1965 reed Paul McCartney met Jane Asher van Lissabon richting het zuiden. In het stille landschap tussen de hoofdstad en de Algarve, waar ook Alentejo onder valt, kreeg hij de doorbraak voor de tekst van Yesterday. Een mooie illustratie van hoe deze streek al generaties lang reizigers inspireert.

Natuur in de Alentejo

Het klimaat in de Alentejo is mediterraan, met lange, warme zomers en zachte, natte winters. Het landschap wordt bepaald door uitgestrekte olijfgaarden, vaak honderden hectares beslaand, en grote wijncoöperaties met enorme wijnvelden. Daartussen zijn er mooie natuurgebieden, met uitgestrekte eikenbossen en hellingen vol aangeplante eucalyptus, afgewisseld door kilometers woeste weidegrond.

Deel op Pinterest

De Alentejo is de grootste kurkproducent en overal zie je de kenmerkende kurkbomen met hun afgeschraapte schors. In juni en juli vindt de oogst hiervan plaats. Ook is dit het leefgebied van o.a. de lynx, de wilde kat en de jakhals. Een opmerkelijke verschijning is de Egyptische mangoest (stokstaartje) die in Zuid-Spanje en Alentejo zijn enige Europese leefgebied heeft. 

Mooiste plekken in Alentejo

Wat zijn de mooiste plekjes in de natuur in Alentejo en wat zijn de niet te missen bezienswaardigheden? Veel gebieden hebben de status 'beschermd (cultuur)landschap' gekregen, maar er zijn slechts weinig Nationale Parken. Een overzicht van de mooiste natuurgebieden in Alentejo:

1. Serra d'Ossa

Ten noordoosten van Évora vormt de bergrug Serra d'Ossa de grens met Spanje. Delen van de bergrug zijn geofferd aan mijnbouw, een deel is beplant met eucalyptus voor grootschalige houtwinning. Van het mooiste gedeelte is een Nationaal Park gemaakt. De oorspronkelijke mediterrane vegetatie bestaande uit kurkeikbossen en weidegronden, hellingen met cistus, gaspeldoorn, brem en lavendel wordt hier zo veel mogelijk in stand gehouden. In het park zijn verschillende wandelpaden en mountainbikeroutes uitgezet.

2. Cultureel landschapspark tussen Évora en Montemor-o-Novo

Het gebied tussen Évora en Montemor-o-Novo is een fraai cultuurlandschap vol traditionele landbouw, weidegronden en olijfgaarden, witte dorpen, eeuwenoude herenboerderijen en regelmatig prehistorische monumenten. Dwars door de regio loopt de oude spoordijk van Évora naar Herdade da Sempre Nova waarover nu een fraaie Groene route (ecopista) is aangelegd, een mooie fietstocht. 

Deel op Pinterest

De Água da Prata-wandeling volgt een deel van het Évora-aquaduct. Nabij Évora kan je een wandeltocht maken langs megalieten, neolitische graven en grotten met zeer oude rotsschilderingen. In de omgeving van Évora kan je stand up paddlen op het Barragam dos Minutos. 

3. Marvão

In Portalegre ligt een ander natuurgebied tegen de Spaanse grens, het natuurpark van de Serra de S. Mamede, een rotsachtig landschap met ommuurde weilanden. Bekendste bezienswaardigheid hier is het middeleeuwse dorpje Marvão, met haar spectaculaire ligging op een bergrug op ruim 800 meter hoogte. Vanaf de burcht heb je een schitterend vergezicht over de natuur in de Alentejo.

4. Stadje Serpa & Guadiana rivier

Serpa is een wit stadje omringd door middeleeuwse muren, met smalle straatjes en een oude burcht die uitkijkt over het heuvelland. Het dagelijkse leven draait hier om landbouw, ambacht en tradities, met witte schapenkaas als een van de lokale trotsen. Ten oosten van het stadje stroomt de Guadiana, een van de grootste rivieren van Portugal, die hier een brede vallei vormt vol landbouwgronden, steile oevers en stille rivierbochten.

Deel op Pinterest

Het stadje kent een lange geschiedenis met invloeden van Romeinen, Moren en later christelijke heersers. In de middeleeuwen werd Serpa meerdere keren veroverd en heroverd, tot het in 1295 stadsrechten kreeg en de stadsmuren en het kasteel verder werden uitgebouwd. 

Vandaag de dag wandel je door grote toegangspoorten, langs het paleis van de graven van Ficalho en onder het opvallende aquaduct dat boven de huizen uitkomt. Binnen de muren liggen kleine pleinen, kerken en musea, waaronder het klokkenmuseum dat de lokale identiteit mooi laat zien. 

Rondom Serpa liggen olijfgaarden en op korte afstand vind je Parque Natural do Guadiana, een van de rustigste en mooiste natuurgebieden van Zuid-Portugal.

5. Noudar

Vlakbij Barrancos, bij de Spaanse grens, liggen de ruïnes van het indrukwekkende kasteel Noudar, gelegen tussen twee rivieren. Het gebied om het kasteel, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de Romeinse en Moorse periode, is van grote culturele en landschappelijke waarde. 

Het heuvelende rivierland is een van de mooiste en oudste montade landschappen, bestaande uit steeneikbossen en woeste weidegronden. Zwarte ooievaars nestelen op de kasteelburcht en in de winter zijn de rivierdalen een rustplaats voor passerende kraanvogels. Vooral in het vroege voorjaar is het een bloemenparadijs. In het park zijn meerdere fiets- en wandelroutes uitgezet.

6. Kust van Alentejo

Veel toeristen kiezen voor de kust van Alentejo, vanwege de mooie natuur, stranden en baaien. Bijvoorbeeld bij het dorpje Porto Covo, met haar idyllische strandjes. Toch is het ook weer verrassend hoe weinig buitenlanders de mooie stranden kennen. Bijvoorbeeld Praia da Ribeira do Cavalo, een van de mooiste stranden van Europa. Op slechts 10 minuten daarvandaan ligt Sesimbra, waar je de beste visrestaurants van Portugal vindt. 

Deel op Pinterest

Bij Sines, de geboorteplaats van Vasco da Gama, is de lagune van Santo André een bezoek waard. Een van de mooiste badplaatsen is Vila Nova de Milfontes. De plaats Zambujeira do Mar is een trekpleister voor backpackers en surfers. Vanaf het schiereiland Setúbal ten zuiden van Lissabon kan je excursies, zoals dolfijnensafari's, boeken.

7. Natuurpark Zuidwest Alentejo en Costa Vicentina

Parque Natural do Sudoeste Alentejano e Costa Vicentina is een van de best bewaarde delen van de Europese kustlijn en een van de mooiste plekken in Alentejo, met veel bijzondere planten en dieren. Het strekt zich uit vanaf Porto Covo in de Alentejo, tot Cabo de São Vicente, de meest zuidwestelijke kaap in de Algarve. 

Het is een sterk eroderende zandige klifkust, waar enorme zandstranden worden afgewisseld met kliffen tot wel 100 meter hoog. De regio heeft tot nu toe nog weinig toeristische ontwikkeling gekend. De hele sfeer wordt gekenmerkt door kleinschaligheid en eenvoud.

Uniek is de overweldigend rijke, zoutminnende flora in het voorjaar. Uniek is ook de kolonie op de klifkust nestelende ooievaars bij Odeceixe. Met enig geluk kan zelfs de visarend worden gespot. In de riviermondingen leven nog otters, de enige in Portugal. Tijdens de vogeltrek kunnen grote aantallen steltlopers en meeuwen worden gespot op de trek van Noordwest-Europa naar Afrika en terug.

Deel op Pinterest

Langs de kust is de Fisherman's Trail uitgezet van 150 km lang, startend in Porto Covo en eindigend op Kaap Sao Vicente in de Algarve. Een tweede route die meer door het binnenland gaat doet levendige, historische dorpen aan en wordt daarom the Historical Trail genoemd.

8. Mina de São Domingos

In het zuidoosten van Alentejo, vlak bij de Spaanse grens, ligt Mina de São Domingos. Eeuwenlang was dit een actief mijngebied waar koper en pyriet werden gewonnen, totdat de mijn in de jaren zestig definitief sloot. Wat achterbleef is een uitgestrekt en ruig landschap vol verlaten gebouwen, roestbruine heuvels en stoffige paden. Het kleine dorp ernaast, ooit gebouwd voor de mijnwerkers, bestaat nog steeds, al is het een vergrijsde en stille plek geworden.

Deel op Pinterest

De Engelse invloed is hier nog steeds zichtbaar. Vanaf 1858 exploiteerde het Britse bedrijf Mason & Barry de mijn en introduceerde moderne technieken die de productie aanzienlijk verhoogden. Ze legden een eigen spoorlijn aan en bouwden de haven van Pomarão om het koper te verschepen. 

Voor hun personeel ontstond zelfs een apart wijkje met woningen in Engelse stijl. De mijn bracht economische groei, maar de werkomstandigheden waren zwaar en de opbrengsten verdwenen grotendeels naar de Britse eigenaren. Die invloed bleef meer dan een eeuw aanwezig, tot de mijn in 1966 werd gesloten.

Midden in het landschap ligt een donker meer dat na de sluiting is ontstaan en nu fel afsteekt tegen de rode aarde eromheen. Andere waterplassen en beekjes kleuren hier donkerrood tot oranje door de vervuiling uit het verleden, een scherp contrast met de stille schoonheid van het gebied.

9. Alqueva meer

Bij het dorp Monsaraz ligt het Alqueva meer, het grootste stuwmeer van West-Europa. Het ontstond na de bouw van de Alqueva dam op de Guadiana en vormt nu een uitgestrekte watervlakte van ongeveer 250 vierkante kilometer, versnipperd door kleine eilanden en zacht glooiende oevers. 

Tijdens de aanleg moest het oude Aldeia da Luz verdwijnen, een dorp dat later op hoger gelegen terrein opnieuw werd gebouwd. Het laat zien hoe ingrijpend de komst van de dam het landschap en het leven in deze streek heeft veranderd.

Deel op Pinterest

Tegenwoordig wordt het meer gebruikt voor recreatie, sportvisserij en verschillende watersporten. Je kunt er bijvoorbeeld een boottocht maken met een lokale gids die vertelt over de geschiedenis, de watervoorziening en het leven rond het meer. Wie goed rondkijkt kan schildpadden, ijsvogels en andere dieren spotten langs en op het water.

De sfeer rond Alqueva is bijzonder rustig. De open oevers en brede uitzichten nodigen uit om te suppen, kanoën of gewoon een afgelegen plek aan het water op te zoeken. Vooral tijdens zonsopkomst of zonsondergang, wanneer het licht zacht over de oppervlakte valt.

’s Nachts wordt het meer nog indrukwekkender. Alqueva is een officieel Dark Sky gebied en een van de donkerste plekken van Europa. Op heldere avonden zie je de Melkweg met het blote oog. Na een dag aan het water is het de moeite waard om nog even omhoog te kijken.

10. Stadje Mértola

Aan de Guadiana rivier ligt Mértola, een stadje dat hoog boven de rivier is gebouwd. Door zijn strategische ligging was het eeuwenlang een belangrijk handels- en grenspunt, wat terug te zien is in de architectuur: witte huizen tegen de helling, smalle straatjes en een voormalige moskee die later tot kerk is omgebouwd. Het voelt bijna Noord-Afrikaans aan, zowel qua kleuren als qua sfeer.

De Igreja de Nossa Senhora da Anunciação begon waarschijnlijk als een vroegchristelijke kerk, werd in de 12e eeuw een moskee en na de herovering opnieuw een christelijke kerk. In het interieur zie je nog altijd de mihrab en de zuilen die herinneren aan de islamitische periode.

Deel op Pinterest

Wie verder omhoog wandelt, bereikt het kasteel van Mértola, gebouwd in de 13e eeuw op de resten van Romeinse en Moorse structuren. De hoge toren en de stevige ommuring laten goed zien welke militaire rol Mértola speelde als toegangspoort tot de rivier. Vanaf de kasteelmuren heb je een open uitzicht over de Guadiana, het stadje en het omliggende Alentejo-landschap.

Mértola grenst direct aan het Vale do Guadiana Natural Park. Vanuit het stadje starten verschillende wandelroutes, variërend van korte heuveltochten tot langere paden langs de rivier. Door de hoogteverschillen krijg je regelmatig panoramische uitzichten over de vallei. Vooral in het voor- en najaar, wanneer de zon lager staat en de temperatuur aangenamer is, laat het gebied zich op zijn best zien.

Eet-tip: restaurant Casa Amarela ligt aan de overkant van de rivier en biedt een prachtig uitzicht op de hele stad.

Bijzonder overnachten in Alentejo

Een unieke reis maak je compleet met een unieke slaapplek. In de Alentejo vind je vele mooie plekken om te overnachten. Of je nou op zoek bent naar een sfeervol hotel, een huisje weg van alles en iedereen of een leuke glampingervaring.

Fietsen en hiken in de Alentejo

Er zijn leuke plekken om te fietsen en te wandelen in de Alentejo. Met ongeveer 2500 kilometer aan wandelroutes is het een waar paradijs voor wandelaars, vaak op paden waar je bijna niemand tegenkomt. Cultuur en natuur gaan hierbij hand in hand. 

Deel op Pinterest

Hoewel het binnenland mooie glooiende heuvels, olijf- en wijngaarden biedt, was het nooit de mooiste streek om te wandelen in Portugal. Maar daar is verandering in gekomen met de aanleg van de Rota Vicentina, een lange afstandswandelroute langs de mooie, ongerepte kust en de historische plaatsjes in het binnenland. 

Vogels in Alentejo

De Alentejo is samen met de Algarve een van de beste plekken in Europa om vogels te observeren. Hier komen veel trekvogels langs in hun reis naar het warme zuiden. Ook zijn er tal van bijzondere standvogels. Lees meer over vogels in Alentejo.

Gastronomie in Alentejo

De keuken van Alentejo behoort tot de meest traditionele van Portugal. Ze is eenvoudig, eerlijk en sterk geworteld in het landschap. Het bekendste product uit de regio is porco preto, het vlees van het zwarte Iberische varken dat in de kurkeikenbossen rond Alentejo wordt gehouden. Het vlees staat bekend om zijn rijke smaak en wordt op allerlei manieren bereid: gegrild, langzaam gegaard of verwerkt in lokale specialiteiten.

Daarnaast spelen broodgerechten een grote rol, zoals açorda, een zachte soep met knoflook en koriander, en migas, waarbij gebakken brood wordt gecombineerd met groenten of vlees. Ook de olijfolie uit Alentejo staat bekend als een van de beste van het land, terwijl lokale kazen, honing en kruiden veel traditionele gerechten hun karakter geven.

Deel op Pinterest

De regio heeft een rijke wijncultuur. Het warme klimaat zorgt voor volle en zachte rode wijnen, terwijl de witte varianten fris worden gehouden voor de warmere maanden. De keuken past naadloos bij de sfeer van Alentejo: landelijk, rustig en gemaakt met ingrediënten die vrijwel altijd uit de directe omgeving komen.

Eten is hier meer dan een maaltijd. Het is een sociale traditie. In kleine restaurants vertellen mensen graag waar hun producten vandaan komen, vaak uit hun eigen velden, olijfgaarden of bijenkasten. Die verbondenheid met het land proef je in bijna ieder gerecht.

Aanraders zijn onder meer Restaurante Casa Amarela in Guimarães en het verfijnde Herdade da Malhadinha in Albernoa met een Michelinster.

Beste reistijd
Het klimaat van de Alentejo is mediterraan met zachte winters, warme lentes en zomers die in het binnenland kunnen oplopen tot veertig graden. Voor wandelen en natuurbeleving zijn vooral het voorjaar en najaar ideaal. 

We maakten deze reis op uitnodiging van Visit Alentejo en Check-in PR.

Veelgestelde vragen